نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه ای نمونه موردی:شهر گناباد

چکیده: وجود مشکلات ناشی از رشد شهرهای بزرگ، تراکم جمعیت و همچنین مهاجرت روستائیان به این شهرها موجب توجه وتأکید برنامه ریزان به تقویت و رشد شهرهای کوچک گردیده است. در پژوهش حاضر با استفاده از نظریه ها و مدل های برنامه ریزی منطقه ای، به بررسی و تحلیل عملکرد شهر گناباد در نظام سلسله مراتب منطقه ای و تاثیر ساختارهای زیربنایی و کارکردهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گناباد بر توسعه حوزه نفوذ روستایی پرداخته ایم. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی بوده و تحلیل کمی و محتوایی جایگاه شهر گناباد در سازمان فضایی منطقه با بهره گیری از مدل های نظیر ضریب جینی، منحنی لورنز، مدل رتیه اندازه، مدل رتبه اندازه تعدیل یافته(در سطح استان و شهرستان)، ضریب آنتروپی و ضریب کشش پذیری مورد ارزیابی قرار گرفت و از مدل هایی نظیر مدل بوژوگارنیه، ضریب مکانی، مدل ایزارد، مدل توسعه یافتگی موریس، آزمون میانگین، پردازش مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، برآورد ضرایب برای بررسی تاثیر شهر گناباد بر توسعه حوزه نفوذ روستایی استفاده شد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که که شبکه شهری منطقه تا حدود زیادی با عدم تعادل جمعیتی روبه رو می باشد. با توجه به محاسبه میزان توسعه نیافتگی حوزه نفوذ روستایی و مشخص شدن توسعه نیافته بودن آن می توان نتیجه گرفت که مجتمع شدن خدمات اعم از اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... در مرکز شهرستان، کمبود این امکانات در حوزه نفوذ، بروز خشکسالی های پیاپی در شهرستان و خشک شدن قنات ها از جمله علل توسعه نیافتگی آن می باشد. به نظر می رسد با توجه به آن که شهر گناباد دارای توان ها و امکانات مساعد دامداری و فعالیت های کشاورزی می باشد. با ساماندهی وضعیت فعالیت های مذکور و همچنین ایجاد صنایع تبدیلی مواد غذایی و محصولات لبنی و حتی کارگاه های کوچک تولیدی که مواد اولیه آن ها از طریق فرآورده های تولید ناشی از کشاورزی و دامداری تامین می شود. اولاً می توان زمینه های اشتغال را در این شهر افزایش داد. و ثانیاً این کارگاه های تولیدی می توانند با خرید محصولات تولیدی روستاییان اطراف با قیمت مناسب، آنان را به انجام فعالیت های کشاورزی و دامداری ترغیب و از مهاجرت های فردی یا گروهی آن ها به نقاط شهری جلوگیری به عمل آورد. واژگان کلیدی: شهر کوچک، توسعه منطقه ای، حوزه نفوذ، شهر گناباد